Almanya, Rusya ve Türkiye’de Etnisite Rejimleri ve Milliyet adlı kitap, son yıllarda eskiye oranla daha çok yayın yapılmaya başlanan bir alana, karşılaştırmalı siyasete önemli bir katkıda bulunuyor. Koç Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Şener Aktürk, Almanya, SSCB ve Sovyet sonrası Rusya ile Türkiye’de milliyet ve etnisite rejimlerini karşılaştırarak yaptığı değerlendirmeleri belirli bir sistematikle okurun dikkatine sunuyor.
Aktürk bu eserinde, ulusal aidiyet ve etnisite arasındaki ilişkileri düzenleyen ve kendisinin “etnisite rejimleri” biçiminde kavramsallaştırdığı devlet politikalarındaki devamlılık ile değişimin dinamiklerini her üç ülkeden verdiği ayrıntılı örneklerle açıklıyor. Yazar bunu yaparken, devletleri tek etnili, çok etnili ve anti-etnik rejimler şeklinde üç ayrı kategoride inceliyor, bunu yaparken de bu rejimlerin “üyelik” ve “ifade” boyutlarını dikkate alarak belirli sonuçlar çıkarıyor.
Kitapta, Almanya’da vatandaşlık yasasının değişmesi, Türkiye’de Kürtçe yayın başta olmak üzere Kürt ve Alevi açılımı ve Rusya’da kimliklerden etnik köken ibaresinin kaldırılması gibi süreçler, bu yönde daha önce yapılan başarısız girişimlerle birlikte ele alınmış, bu değişimlerin dinamikleri “etnisite rejimleri” perspektifleriyle yorumlanmıştır.
Türkiye’de Kürt açılımı neden ancak son on yılda gerçekleşti? 1913 tarihli Alman vatandaşlık yasası neden ancak 2000 yılında değiştirilebildi? Rusya’da Stalin’den bu yana kimlik kartlarında yer alan etnisite ibaresi neden ancak 1997 yılında kaldırılabildi?
Bu soruların cevabını 2013’te, Joseph Rothschild “En İyi Milliyetçilik ve Etnik Çalışmalar Ödülü” alan bu değerli kitapta bulacaksınız.
Bu kitapta, tarihleri paralellik arz eden üç ülke üzerine inanılmaz bir bilgi zenginliği bizi bekliyor. Aktürk; Almanya, Türkiye ve Rusya’nın modern tarihindeki bazı kritik dönüm noktalarını inceleyerek, etnik ilişkilerin ve etnik siyasetin, fazlasıyla katı rejimler altında yaşanan çok uzun dönemlerden sonra bile, nasıl radikal bir şekilde değişebileceğini gösteriyor. Yakın geçmişimizi anlamamıza yardımcı oluşunun yanısıra, bu kitap geleceğe dair düşünebilmenin araçlarını bize veriyor.
Reşat Kasaba, Washington Üniversitesi
Aktürk’ün kitabı etnik çalışmalar üzerine anlamlı bir katkıda bulunuyor… Aktürk, etnik ve ulusal kavramları arasındaki kafa karışıklığı başta olmak üzere, bu konularda çok eskiden beri var olan kavramsal karmaşaya bir açıklık getiriyor. Ortaya koyduğu “etnisite rejimleri” kavramı devletin etnik politikalarını inceleyen akademisyenler tarafından yaygın bir şekilde benimsenmesi gerekir.
Dmitry Gorenburg, Davis Merkezi, Harvard Üniversitesi
Ulus oluşumu ve dönüşümü süreçlerinin karşılaştırmalı bir incelemesinin ibret verici bir örneği olan bu çalışmasında Aktürk, hususi mağduriyetlere ve yeni söylemlere sahip karşıt seçkinlerin iktidara gelmesi durumunda değişik etnisite rejimlerinin nasıl kendilerini dönüştürebildiklerini açıklıyor... Tarihsel çalışmalar ile dil ve toplumsal trendlerin derin bir analizini biraraya getiren Aktürk, kimlik çatışmalarının çözümüne yönelik bir pencere açıyor.
Ronald Grigor Suny, Michigan Üniversitesi Charles Tilly Collegiate Profesörü ve Chicago Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Tarih Profesörü
Bu cesur ve çığır açıcı çalışma, milliyetçilik ve vatandaşlık üzerine eski tartışmaları yeni bir ışık altında değerlendirmeyi başarıyor. Kavramsal olarak çok titiz ve bulgusal olarak da zengin bu çalışma, birbirinden çok farklı tarihsel yörüngelere sahip üç ülkede yakın tarihte gerçekleşen dramatik değişikliklere odaklanıyor.
Peter Rutland, Wesleyan Üniversitesi
... etnisite ve milliyetçilik çalışanların mutlaka okuması gereken bir eser. Bu kitap kavramsal olarak yenilikçi, bulgusal olarak zengin, ve kuramsal olarak ilham verici.
Ahmet T. Kuru, San Diego State Üniversitesi, Insight Turkey
Bu kitabın mümkün olan en kısa sürede Rusçaya çevrilmesi gerekiyor… Aktürk’ün kitabının Rusya için toplumsal ve bilimsel değeri çok yüksek.
Ilya Kukulin, Pro et Contra, Ulusal Araştırma Üniversitesi İktisat Yüksek Okulu, Moskova
Etnisite Rejimleri etnisite, azınlıklar ve milliyetçilik üzerine var olan literatüre önemli ve heyecan verici bir katkıda bulunuyor… Etnisite ve milliyetçilik çalışan akademisyenler için, kitap etnisite rejimlerini sınıflandırmak ve bu rejimlerdeki süreklilik ve değişimi açıklamak için sağlam bir çerçeve sunuyor… Bu kitap yalnızca tarihsel kurumsalcılarca daha önce çalışılmamış bir konuya seslenmekle kalmıyor, fakat yanısıra bir içsel kurumsal değişim kuramı ortaya koyuyor ki bu da tarihsel kurumsalcılığın teorik olarak pek az geliştirilmiş bir boyutuna tekabül ediyor.
Yoav H. Duman, Washington Üniversitesi, Comparative Political Studies
Karşılaştırmalı siyaset alanındaki bu iddialı çalışma çok şey vadediyor ve pekçok şey de gerçekleştiriyor… Etkileyici bir özelliği... üç ülkenin de bolca belgelenmiş, kısa birer açıklamasını sunuyor olması. Yazar maharetle Almanca, Türkçe, ve Rusça birincil kaynakları ayrıştırıyor. Dipnotlar başlıbaşına zengin bir bilgi kaynağına karşılık geliyor... Aktürk’ün genel başarısı milliyetçilik ve etnisite konusunda uzmanlaşmış siyaset bilimcileri üç büyük ülkede yakın tarihte gerçekleşen gelişmeleri tabuları yıkan (putkırıcı) yorumlarıyla provoke etmiş olmasıdır.
Raymond Taras, Tulane Üniversitesi, Perspectives on Politics
Aktürk’ün Alman vatandaşlık yasasının değişimine ilişkin çalışmalara en anlamlı katkısı muhtemelen bu süreçte göçmenlerin, bilhassa Türk göçmenlerin, oynadığı role odaklanmasıdır... Aktürk’ün, modern çağı kilit bir sorusuna ışık tutmak için kullandığı, linguistik de dahil olmak üzere olağanüstü yeteneklerini ve kapsamlı mülakatların yanısıra birincil ve ikincil kaynakların incelenmesindeki titizliğini teslim etmek gerekir.
Eli Nathans, Western Üniversitesi, American Historical Review
[Bu kitap] önemli bir konuda son derece orjinal, iyi araştırılmış ve ikna edici bir iddia ortaya koyuyor… İster eskiden yerleşik etnik gruplar olsun isterse yakın zamanda gelmiş göçmenler olsun, bu devletlerin sınırları içindeki etnik diğerlerin nasıl yaklaştığının kapsayıcı bir incelemesini sunmak konusunda emsalsiz bir eser. Özellikle vatandaşlık siyasaları tartışması bu alana önemli bir katkı sunuyor ve devletin değişik gruplarla ilişkisine ilişkin sistematik bir kavramsallaştırmayı ortaya koyuyor.
Sherrill Stroschein, University College, Londra, Nationalities Papers
Ana tez ikna edici ve orjinal, ve etnisite ve milliyet üzerine faydalı bir kuramsallaştırma sunuyor. Aktürk’ün değişim modeli neredeyse göz kamaştırıcı bir sadelik üzerine kurulu olduğu halde ikna edici… Etnisite Rejimleri ulusallık biçiminin değişimi üzerine büyüyen akademik manzarada hak ettiği yeri alıyor. Bu üç ülkeyle veya karşılaştırmalı milliyetçilik çalışmalarıyla ilgilenen herkese bu kitabı okumalarını tüm kalbimle tavsiye ediyorum.
Uğur Ümit Üngör, Utrecht Üniversitesi, International Journal of Middle East Studies
Bulgusal olarak, Aktürk’ün kitabı etkileyici. Üç farklı alan araştırmasına ait tarihsel anlatıları birleştirmekte ve birbirinden farklı anayasal çerçevesi olan ülkeleri karşılaştırmakta mahir.
Erik Jones, Johns Hopkins Üniversitesi, Survival: Global Politics and Strategy
Aktürk; arşiv materyalleri, mülakatlar, gazeteler ve seçim istatistikleri verilerine dayanarak, etnisite rejimlerinin devamlılığı ve değişimi üzerine, kuramsal olarak orjinal, bulgusal olarak derin, ve metodolojik olarak güçlü bir iddia ortaya koyuyor... Etnisite Rejimleri’nin yenilikçi yaklaşımlarından bir tanesi, çoklukla refah devleti rejimlerinin çalışılmasıyla özdeşleşmiş olan tarihsel kurumsalcılık ile etnisite ve milliyetçilik çalışmaları arasında kurduğu sezgisel bağ. Bu vukuflu kombinasyon sayesinde, Aktürk, pekçok yeni kurumsalcının bahsettiği şekilde bir harici şokun yokluğunda dahi, kurumsal değişimin içsel dinamiklerini gösteriyor.
Serhun Al, Utah Üniversitesi, National Identities