19. Yüzyıl Sonu - 20.Yüzyıl Başı
İslâm’ın doğuşu ve yayılışını izleyen yıllarda ortaya çıkan kelâm, orijinal bir düşüncenin oluşmasına öncülük yapmış, bilâhare klasik felsefe ve mantıkla temasa girmiş, ardından şerh ve hâşiyelerle ilim hayatında varlığını devam ettirmiştir. Medreselerin önemli bir dersi durumunda iken, XIX. yüzyılın sonlarında diğer bazı İslâmî ilimler gibi kelâmın da muhteva ve metodunu ıslah etme ve yenileme teklifleri yapılmaya başlanmıştır. Bu tekliflerin ortaya atılmasında İslâm dünyasını etkileyen Batılılaşma hareketinin ortaya çıkardığı akımlar ve giderek yaygınlaşan modern ilim anlayışının büyük rolü olmuştur.
Bu çalışmada XIX. asrın sonlarında başlayan ve yeniliği hedefleyen kelâm hareketi incelenmiştir. Yenilik taraftarı yakın dönem kelâmcılarının bu ilme yaklaşımları, konuları işleyiş tarzları ve hedeflerine ulaşmak için kullandıkları vasıtalar ele alınmıştır. Bu hareket kesintilerle beraber günümüze kadar devam ediyorsa da yoğun bir inceleme yapmak ve çıkış şartlarını daha iyi görebilmek amacıyla en canlı safhası, yani XIX. yüzyılın sonu ile XX. yüzyılın başına tekabül eden zaman dilimi esas alınmıştır.
