İçindekiler
Yazılı Anlatım Üniversiteler İçin Türkçe - 1
Dilin Tanıtımı ve Önemi
Kültür ve Medeniyet
Dil Kültür İlişkisi
Yazı Dili ve Özellikleri
Yazılı Anlatım
Kompozisyon
Yazı Türleri
Not Alma Yöntem ve Teknikleri
Özetleme Yöntem ve Teknikleri
Yazım Kuralları
Kısaltmalar
Dil Yanlışları
ÖN SÖZ
Bilgi ve düşüncelerin kusursuza yakın aktarımıyla insanları birbirine yaklaştıran, birbiriyle kaynaştıran; toplumların oluşmasında temel etken olan, toplumları ayakta tutan; ülkelerin kalkınmasını, kültür ve uygarlıkların varlığının sürekliliğini sağlayan temel ögenin dil olduğu, genel kabul görmüş bir düşüncedir.
Yeryüzünün en eski dillerinden olan Türkçe, yüzyıllar içinde bir milletin oluşumunda, bu milletin bireylerince kurulan devletlerin yönetiminde ana dil, konuşma dili, yazı dili, bilim dili, eğitim dili ya da resmî dil olarak yerini almış, binlerce kalıcı eserin yaratılmasını sağlamıştır. Bu güçlü dil, bu bilim, eğitim, kültür ve uygarlık dili tarih içinde zaman zaman bahtsızlıklar yaşamış; 20. yüzyılla birlikte yeni bir sürece girmiştir. Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte işlenerek zenginleştirilmesi için ciddi bir girişimde bulunulan Türk dili, bu çabalarla büyük bir birikim kazanmıştır. Günümüzde ise geniş coğrafyalarda, büyük insan topluluklarının ana dili olarak konuşulan ve yazılan bu dil, genelde küreselleşme sonucunda dünyanın egemen dili olması amaçlanan güçlü devletlerin dili ya da dillerinin etkisi, özelde ise test yönteminin getirdiği sıkıntı ve kitle iletişim araçlarından yayılan kirlilik nedeniyle tehlike ve tehdit altındadır.
Bir dilin ancak onu kullananlar tarafından geliştirilip yaşatıldığı bilinir. Dili kullanmak ise onunla asgari düzeyde iletişim sağlamaktan öte anlamlar içerir. Aslında bizim dili mi kullandığımız yoksa dilin bizi mi kullandığı da tartışmalı bir sorudur. Bir dilin ömrü ile bir insanın ömrü karşılaştırıldığında soruya verilecek cevap ilginçleşir. İnsan ana dilini kullanırken ataları da tarihi de edebiyatı da kısaca kültürü de konuşur. Bu konuşmayı, yazının bulunuşuna kadar sözlü dil ürünleri sağlamıştır. Yazıyla birlikte her toplum, kültürünü kalıcı kılmak için yazılı anlatıma başvurmuştur. Dilimizdeki “Söz uçar, yazı kalır.” sözü, yazının ne denli önemli olduğunu gösterdiği kadar ne denli önemsendiğinin de işaretidir.
Sözlü dil ürünleri belli bir yaşa kadar zihni biçimlendirir. Yazı, bir gelişmişlik göstergesidir. Türkçe, Türk kültürünün bütün verimlerini yüzyıllardır yazıyla taşıyıp aktarmaktadır. Deneyimlerinin, görüşlerinin, duyuşlarının uçup gitmesini istemeyen her millet gibi Türkler de bunları yazıyla kalıcı hâle getirmek için uğraş vermiştir.
Yazılı anlatım; duygu, düşünce, hayal, istek ve olayların bir konu etrafında belli bir düzen içerisinde ifade edilmesidir. Yazı nasıl öğrenilen bir etkinlikse yazılı anlatım da öğrenilen ve geliştirilen bir etkinlik ve davranıştır. Dolayısıyla yazılı anlatım, belli bir eğitim sürecinde öğrenilir ve geliştirilir.
Türkçe düşünmek kadar ifade etmenin de bir sorun hâline geldiği günümüzde, Türkçenin bütün ifade zenginliklerinin yazıyla aktarıldığı düşünülerek “Eğitim Fakülteleri ve Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulları”nda öğrenim gören öğrenciler için hazırlanan Türkçe-I Yazılı Anlatım adlı kitap, YÖK tarafından çerçevesi oluşturulan “Türkçe I Yazılı Anlatım” dersi programına göre düzenlenmiştir. Yükseköğretim kurumlarındaki öğrencilerin almakla yükümlü oldukları “Türkçe-I Yazılı Anlatım” dersinin çerçeve programında Türkçenin kültürel boyutlar içerisinde değerlendirilmesi, kompozisyon bilgileri ve yazı türleri temel konular olarak belirlenmiştir.
Yukarıda belirlenen temel konular doğrultusunda hazırlanan bu kitapta, dilin bir kültür sorunu olduğu düşüncesinden hareket edilmiştir. Bütün konuların işlenişinde Türkçe düşünmenin ve ifade etmenin güçlükleri ve incelikleri, kimi zaman açık kimi zaman da örtük olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bir dilin insan hayatını belli bir yaştan başlayarak yönlendirdiği ve belirlediği düşüncesi benimsendiği için Türkçe yazılı anlatımın sadece bir ders konusu değil, kültürün ve hayatın temel ögelerinden biri olduğu sürekli vurgulanmıştır. Kitaptaki bazı konuların günlük hayatta da karşılaşılan sorunlar arasında olduğu dikkate alınırsa dilin bir derse sıkıştırılamayacağı hemen fark edilecektir.
Kitabın hazırlanışında ve konuların işlenişinde eğitici yaklaşım benimsenmiştir. Dolayısıyla hem öğrenci seviyesi gözetilmiş hem de bilginin kolay aktarılmasını ve rahatlıkla kavranmasını sağlamak için sistematik bir yol izlenmiştir. Bilginin doğruluğu ve sistemli bir şekilde aktarılmasının; kitabımızın bilimsel niteliğini göstereceği inancındayız.
Konuların işlenişinde örneklerden çokça yararlanılarak dil ile hayat ve yazılı anlatım arasındaki ilişkinin yoğunluğuna dikkat çekilmek istenmiştir. “Örnek metin” olarak sunulan yazılarla öğrencide dil zevkinin gelişmesi amaçlanmış ve edebiyatın kişiliğin oluşumuna ne gibi katkılar sağlayabileceği hissettirilmeyi çalışılmış; ancak çeşitli kaynaklardan yapılan alıntılarda ve alınan örnek metinlerde, kaynaktaki yazım şekli korunmuş, günümüzdeki yazım kurallarına göre farklılık gösteren kullanımlara müdahale edilmemiştir. Türk edebiyatının seçkin metinlerine yer verilen kitabımız, bu yönüyle zevkle okunacak küçük bir seçki niteliği de kazanmıştır.
Günlük ve mesleki hayatta sürekli karşımıza çıkan dilekçe, öz geçmiş, rapor gibi yazıların nasıl yazılacağı ve düzenleneceği pek çok örnekle gösterilmiştir. Yazım kuralları ve noktalama işaretleri konularında “Türk Dil Kurumu”nun “Yazım Kılavuzu”na bağlı kalınmıştır; “Örnek metinler”in özgün yazımı korunmuştur. Kurumun yazımdaki son değişikliklerini içeren kuralları da bilgi ve uygulama olarak kullanılmıştır. Böylece kitabımız, öğrencilerin ileride de yararlanacağı bir başucu eseri niteliği kazanmıştır.
Belirttiğimiz dikkat ve hassasiyetlerle hazırlanan Türkçe-I Yazılı Anlatım adlı kitabın, yükseköğrenim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin yanı sıra dil ve anlatım konusunda belli bir düzeye gelmiş ortaöğretim öğrencileri ile diğer mesleklerdeki kişiler ve Türk dilinin yazılı anlatımda doğru, iyi ve güzel kullanımına ilgi duyan herkes için kaynak bir eser olacağı düşüncesindeyiz.
Yazarlar
