Cihan Harbi sırasında Osmanlı Meclisi'nde Aydın mebusu olan Emmanuilidis Efendi'nin anılarını okurken, Horotius'un, "Burada anlatılan senin hikâyen" saptaması düs?tü yine aklıma. Evet, burada anlatılan bizim hikâyemiz. Ve hikâyenin bize anlatılmayan parçası da var burada. Burada anlatılan sadece olayların gelis?imi deg?il, aynı zamanda Meclis-i Mebusan'dan insan manzaraları…
Bir alıntı: "Talat ateistti. Panislamizm onun bir siyaset aracı idi. Allah'tan korkusu olmadıg?ı için sonunda vicdansız oldu."
1919 yılında henüz bütün yas?ananların anısı canlı iken, sıcag?ı sıcag?ına kaleme alınan bu kitapta, anlık deg?is?en duygu ve tepkileri de görebiliyorsunuz. Balkan Savas?ları'nda, Yunanistan'a umutla bakanlar, apansız Yunan düs?manı olabiliyorlar. Kitapta, Ermeni Soykırımı'nın, Rum Sürgünü'nün Meclis'e ilk yansımalarını da görebiliyorsunuz. Ve farklı farklı tavırları... Talat'ın Senato Bas?kanı Ahmet Rıza'ya Mecliste alenen hakaret edis?ini... I?stanbul Mebusu Zohrab Efendi ve Van Mebusu Vartkes Efendi'nin, Çerkes Ahmet çe- tesi tarafından katledilis?i haberinin Meclis'e ilk ulas?tıg?ı zamanki tep- kileri... I?stanbul Emniyet Müdürü Bedri Bey'in is?lerini... Devlet-i Muazzama'nın deg?is?en rol ve manevralarını; yeni olus?mus? olan ulus devletlerin çalkantılarını…
Arap kimlig?i tas?ıyanından, Ermeni, Yahudi, Dönme, Rum, Ulah kimlig?i tas?ıyanlara Meclis'teki durus?lar, birbirleri ile olan ilis?kileri, tepkileri. Bu arada Kürt ya da Süryani vb. kimliklerin hâlâ çok gerilerde kaldıg?ını.
Burada muhtes?em bir çöküs?ün hikâyesini okuyacaksınız.
-Ragıp Zarakolu-
