Hukuki Mütalaalarım isimli eser, Devletler Özel Hukuku kariyerimin bir muhassalasıdır. 1977 senesinde Asistan olarak girdiğim Devletler Özel Hukuku anabilim dalı, 1990’lara kadar oldukça teorik bir alandı. O yıllarda, sınav sorusu için dahi pratik değeri olan bir içtihat bulmak imkansızdı. Soruları, hayali olarak tanzim ederdik. 1990’larda Sovyetlerin çökmesi ile tek kutuplu dünyanın yarattığı globalizasyon, milletlerarası özel hukuk ilişkilerini radikal biçimde yaygınlaştırdı ve karmaşık hale getirdi. Bugün, dünya üzerinde yabancılarla iş yapmayan şirket kalmadı. Milletlerarası ticaret ve yatırımın önündeki yerel engeller, önemli ölçüde ortadan kalktı ve şirket ortaklarının yabancı olması mutat bir hal aldı. Günümüzde, milyonlarca insan, tabii ülkelerinin dışında yaşıyor, farklı kültür ve milletten insanlar birbirleri ile evlilikler yapıyor. 1990 sonrası ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak, milletlerarası özel hukuk pratiği de oldukça gelişti.
Milletlerarası özel hukuk ilişkilerinin gelişmesi, bu alanda karşılaşılan hukuki sorunların çözümündeki zorluğu hiçbir şekilde ortadan kaldırmadı. Milletlerarası özel hukuk, farklı devlet hukukları ile temas halindeki özel hukuk ilişkilerinin hukuki rejimi ile meşguldür. Bugün, milletlerarası toplum, milletlerarası karakterli aile hukuku, ticaret ve borçlar hukuku meselelerini çözecek mahkemeleri kurma ve bunlara tatbik edilecek hukuk kodlarını oluşturma konusunda mesafe almış değildir. Bu konularda son derece sınırlı başarılardan söz edebiliriz. Milletlerarası Kanun Koyucunun, milletlerarası özel hukuk alanını (yabancı unsur içeren özel hukuk ilişkileri alanını) tanzim etmekteki başarısızlığı, uluslararası karakterli özel hukuk meselelerinin çözümündeki başlıca güçlüğü ve belirsizliği oluşturmaktadır.
Somut olaylar temelinde verilen hukuki mütalaalar, milletlerarası özel hukuk teorisi ve pratiği bakımından oldukça önemlidir. Hukuki Mütalaalar, teorik kuralların, pratikte, somut uluslararası özel hukuk olaylarına nasıl tatbik edildiğini somutlaştırmaktadır. Diğer taraftan, mütalaalar yolu ile yargıçlar, önlerindeki yabancı unsurlu meseleler bakımından uygun çözümler bulabilmektedirler.
Kitabımızda yer alan mütalaaların orijinali korunmuştur. Bu itibarla, her bir hukuki mütalaanın, verildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuata ve içtihatlara göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Kitapta yer alan mütalaaların önemli bir kısmı mahkeme kararlarına dönüşmüştür. Maalesef, her bir mütalaanın altına, ilgili yerel ve yüksek mahkeme kararlarının metinlerini işlemek mümkün olmamıştır. Bu, kitabın hacmini oldukça arttıracak bir durumdur. Her bir mütalaanın altına, mütalaa konusu dava ile ilgili yerel ve yüksek mahkeme kararlarının referansları verilmiştir. Okuyucularımızın, bu referansları kullanarak yargı kararlarına ulaşabileceklerini ümit etmekteyiz.
Kitapta yer alan hukuki mütalaaların toplanması ve tasnifi, önemli ölçüde, Anabilim Dalımız doçenti Sayın Emre ESEN’in gayretleri ile gerçekleşmiştir. Tashihler, Anabilim Dalımız mensupları: Yrd. Doç. Dr. Mine TAN DEHMEN, Yrd. Doç. Dr. A. Elif ULUSU KARATAŞ, Dr. Zeynep NALÇACIOĞLU ERDEN, Dr. A. Yasemin AYDOĞMUŞ, Araş. Gör. İlyas ARSLAN, Araş. Gör. Rumeysa BAĞCI, Araş. Gör. Melis AVŞAR tarafından yapılmıştır. Kendilerine ayrı ayrı teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca, kitabın baskısını yapan Adalet Yayınevi’nin çok değerli sahibi Hakan KARAASLAN’a teşekkürlerimi sunuyorum.
Levent / 07. 05. 2016
Prof. Dr. Cemal ŞANLI
