Göktürkler ve Uygurlar Döneminde Uluslararası Ticaret
Çin dili, edebiyatı, tarihi ve özellikle maddî kültürü üzerine çok önemli araştırmaları bulunan Edward Hetzel Schafer’ın Semerkand’ın Altın Şeftalileri adlı eseri, sadece Türkistan coğrafyası için değil neredeyse bütün Asya coğrafyasının toplumsal, kültürel ve ticari hayatıyla alakalı malumat sunması dolayısıyla bugüne kadar Türkçede yayımlanan en önemli başvuru kaynaklarından biri olarak görülmelidir. Kitabı okurken Buda heykellerinin niçin sadece silhat bitkisinden elde edilen bir esansla yıkandığını, Çin saraylarında kralların rakkaseler ve sazendeler eşliğinde işret meclislerini nasıl oluşturduğunu, cücelerin toplumdaki konumlarının ne olduğunu, egzotik kuşların kültürel olarak insanlar arasında ne mana ifade ettiğini, ipek kumaşların ticaret sırasında para olarak hangi durumlarda kullanıldığını, sarı altının yanında mor altın denilen bir madenin neden o kadar değerli olduğunu ve seyyahlarla beraber gelişen seyahatnameler ve onların kitaplarının nasıl egzotik bir edebiyat literatürü oluşturduğuna dair ilgi çekici bir seyahate çıkacaksınız. Yoğun bir mesainin ve olağanüstü titiz bir çalışmanın ürünü olan bu kitabın, Türk kültürüne ve İslamiyet öncesi Türk tarihine büyük katkı sağlayacağı açıktır. Zira Göktürk ve Uygur kağanlıklarının hüküm sürdüğü dönemi konu edinip Eski Türkler hakkında emsalsiz bilgiler sunması ve dönemin Çin’inde yaygınlık kazanan Türk modası gibi çok önemli ayrıntılardan bahsetmesi kitabı fevkalâde ilgi çekici bir konuma yükseltiyor. Semerkand’ın Altın Şeftalileri kitabının asıl mevzuunu, Çin ve etrafındaki dünyanın birbiriyle egzotik emtia ticareti oluştursa da; Celebes’in kakadu papağanından, Semerkand’ın it eniğinden, Magadha’nın tuhaf dua kitaplarından ya da Champapura’nın etkili ilaçlarından her birinin farklı zaviyeden Çin muhayyelesini yansıtıp toplumsal yaşamı hangi açılardan etkilediğini ve en nihayetinde bir şiirde, bir fermanda, kısa bir hikâyede ya da bir cülus töreni bildirgesinde nasıl somutlaştığını göstermesi bakımından okuyucuyu egzotik nesneler eşliğinde büyülü bir yolculuğa çıkarıyor.
