“Dünya seğirip sallandığında bunun belli sonuçları oluyorsa, insan bedeni seğirdiğinde de bu türden neticelere işaret etmededir” diye düşünmelerinin arka planındaki aklileştirme bu düşünce şekline bağlıdır. Bu nedenle, ulema tıpkı rüyayı yorumladıkları gibi insan bedeninin hareketlerini de yorumladı. Bu davranış şeklinin psikolojik saiki geleceğin belirsizliğine
dair kaygılar olup ne olacağını ve daha mühimi ne yapmamız gerekeceğini bilmek bizi insan olmanın yükünden bir miktar halâs kılar. Dünya ve diğer dünya elimizden kaçıp gitmeden mümkün olan tedbirlerin alınması, kadere tevekküle bir ihtirazi şerh düşmek manasına gelmez. Aşikâr ki kanaat ve ilim sahipleri, bedenin hâllerini yorumlayarak ama daha öncesinde bu yorumlama faaliyetini kaydedebilmek için kendi bedenlerini de göz altında tutarak bu bilinmezliğe bir ışık tutmaya çalışmışlardır.
Kemal Sayar
