Değerli bayım, tarih kitabınızı heyecanla ve yutarcasına okurken bu heyecanımı, zarif armağanınızdan dolayı teşekkür etmek ve eserinizin bende uyandırdığı memnuniyeti size iletmek için kesintiye uğratma gereksinimine karşı koyamadım. Üslubunuzun değeri, konunuzun derinliği, bilginizin genişliği bakımlarından kitabınız takdire değer, itiraf ederim ki sizi tanımak onuruna erişmemiş olsaydım, böyle bir eserin, zamanımızda bir İngiliz tarafından yazılmış olmasını yadırgardım. Buna gülebilirsiniz ama bana öyle geliyor ki zamanımızdaki yurttaşlarımız akılalmaz ve saçma bir barbarlık içerisine dalmışlar, güzel sanatları tümüyle ihmal etmişlerdir. Onlardan hiçbir değerli ürün beklememekteyim. Bu kentteki bütün aydınların, eserinize hayran olmakta ve devamını özlemle beklemekte birleştiklerini öğrenince, benim gibi, sizin de memnun olacağınızdan eminim.
Bir süre önce, girişiminizden söz edildiğini duyduğum zaman, itiraf ederim ki son iki bölümün içinden nasıl çıkabileceğinizi merak etmiştim. Çok temkinli bir tutumla gözlem yapmış olduğunuz görülüyor. Fakat bu konuyu işlerken nasıl bir tutum izlemiş olursanız olun yine kuşkuları üzerinize çekmekten kurtulamayacaksınız ve hoşnutsuzluk uğultuları kulağınıza gelecektir. Başarınızı halk katında geciktirebilecek bir şey varsa o da budur. Yoksa eseriniz her bakımdan başarıya ulaşacak niteliktedir. Gerilemenin birçok öbür belirtileri arasında, bugün İngiltere’de de el üstünde tutulan boş inançlar, felsefenin çöküşünü ve zevkin yittiğini haber vermektedir. Bu iki şeyi, felsefe ve zevki, hiç kimse sizden daha yetkili olarak yeniden yaşama kavuşturamayacağına göre, bu işin başında, olasılıkla çok savaşım vereceksiniz.
Ossian’ın koşuklarının gerçeğe uygun olup olmadıkları konusunda ne denli şüpheci olduğunuzu görüyorum. Bu şüpheciliğiniz sağlam bir temele dayanmaktadır. Gerçekten, aklı başında olan herkes için, yirmi binden çok dizenin ve bunlarla birlikte sayısız tarihî olayın, sadece ağızdan ağıza ve gelişigüzel saklanabilmiş olmasını kabul etmek pek garip bir şey olur…
…İnsanlar, ulusal boş inançlarını ve kendi tutkularını okşayan her şeyi doğrulamaya büyük bir eğilim gösterirler. O halde siz bu konu üzerinde duraksamakla bizim için daha hoşgörülü davranmış bulunmaktasınız.
İkinci cildiniz için gerekli belge ve bilgileri tamamlamış olduğunuzu öğrenmek için çok sabırsızlanıyoruz. Ve de ikinci cildin yazılmasını bir an önce bitirmenizi heyecanla bekliyoruz. Dostlarımdan çok kendi adıma söylüyorum ki onun yayımını beklemem için beni uzun süre yaşamaya zorlamayınız. Gelecek cildin birinciye oranla daha titizlik isteyeceğini sanıyorum. Ne var ki güçlükleri çözeceğinize güvenim var ve özellikle sofuların bağırıp çağırışlarını küçümseyecek cesarette olduğunuzu bilmekteyiz. Takdirlerimi sunarım, sayın bayım.
David Hume
