Uluslararası Ticarette Ödeme Aracı Olarak
Farklı ülkelerde yaşayan tacirler arasındaki ticarî ilişkilerde bir kısım
problemler yaşanmaktadır. İhracatçı için sattığı malın bedelini zamanında
alması, ithalatçı için ise, bedelini ödediği malın zamanında ve sözleşmeye
uygun olarak ifa edilmesi önemlidir. Uluslararası ticaretin her geçen gün
gelişmesi ve yaygınlaşmasına rağmen, taraflar arasındaki güven bunalımı tam olarak bertaraf edilebilmiş değildir. Güven bunalımının bertaraf edilmesinin şartlarından birisi ve belki de en önemlisi, tarafların yükümlülüklerini aynı anda ve karşılıklı olarak ifa etmeleridir. Ancak mesafeli satımlarda, edimlerin karşılıklı olarak aynı anda ifa edilmesinde fiili imkânsızlık bulunmaktadır. Tarafların edimlerini karşılıklı ve aynı anda ifa etmelerinin önündeki engellerin kaldırılmasının fiilen imkânsız olması, milletlerarası ticaretle uğraşan tacirlerin oluşturduğu Milletlerarası Ticaret Odasını (MTO) çözüm arayışlarına sevk etmiştir. Bu bağlamda, ödeme yöntemlerinden hareketle, özellikle akreditif ile bir çözüme ulaşılması akla gelmektedir. Akreditifte, satıcının gönderdiği malların sözleşmeye uygun olduğunu tevsik eden belgeler, ilişkiye taraf olmayan bir banka veya özel finans kurumuna ibraz edilmekte, banka da alıcının vekili sıfatı ile satıcıya satış bedelini ödemektedir. Bu şekilde bir nevi, edimler karşılıklı ve aynı zamanda ifa edilmiş olacağından, taraflar arasındaki güven bunalımı da önemli ölçüde bertaraf edilmiş olmaktadır.
Akreditife ilişkin kurallar, MTO tarafından Birörnek Kurallar şeklinde
düzenlenmiş ve günümüzde hemen bütün ülke bankalarınca kabul görmüştür. Pozitif geçerliliği olmayan bu kuralların uygulanma gerekçeleri hususunda doktrinde farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Tabii ki, MTO tarafından düzenlenen bu tür kuralların ilişkinin bütün boyutlarını nazara alan kapsamlı bir düzenleme olduğu söylenemez. Düzenleme dışı bırakılan hususlarda, kanunlar ihtilâfı kurallarından hareketle tespit edilecek yetkili hukuk uygulama alanı bulacaktır. Bu sebeple, MTO’nun akreditife ilişkin düzenlemeleri yanında, milletlerarası özel hukuk problemlerini de kapsamlı olarak ele alıp incelemeye çalışacağız.
MTO, 2007 yılında 500 sayılı ABK’yı yürürlükten kaldırıp 600 sayılı
kuralları yayımlamıştır. 2013 yılında, 745 nolu Milletlerarası Standart Bankacılık Uygulaması’nı (ISBP) yayımlamıştır. Bu basıda, 600 sayılı kurallar ve bu kurallar bağlamında MTO tarafından güncellenen tali kurallar ele alınacaktır.
Bu basıda da güncel yargı kararlarını ele alıp incelemeye çalıştık. Bu
vesile ile yayımlanmamış kararların temininde yardımlarını esirgemeyen değerli dostlarıma bir kez daha teşekkür ediyorum.
