4 Aylık Toplumbilim Dergisi
Teorik Bakış 12: Althusser
Walter Benjamin, Gestapo'nun takibi altında olduğu, faşizmin tüm Avrupa'ya hükmettiği 1940 yılında yazdığı "Tarih Felsefesi Üzerine Tezler"in onuncusunda manastır disiplininin meditasyon için keşişlere verdiği temaların onları dünyadan ve dünya meselelerinden uzaklaştırmak için olduğunu ve kendisinin "Tarih Felsefesi Üzerine Tezler"inde geliştirdiği düşüncelerin de benzer bir hedefe sahip olduğunu söyler. Benjamin burada faşizme karşı yenilgiye uğramış kendi nesline -ve aslında bizlere de- gerçekliğin yeni bir gerçeklik olarak üretilmesi için zorunlu olan yeni bir teorinin üretilmesi için gerçekliğe karşı belirli bir teorik mesafede durma çağrısı yapmaktadır. Teorik Bakış'ın Louis Althusser üzerine olan bu sayısı da Benjamin'in çağrısı doğrultusunda düşünülebilir. Benjamin sosyal demokrasinin, onun ilerlemeci tarih kavrayışının iflas ettiği, sosyalizmin insan yığınlarını faşizme kaybettiği, Marksizmin kriz devrinde yazmaktaydı. Bu kriz Althusser'in entelektüel ve siyasal olarak faal olduğu İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa'da devam etti. Althusser Marksizmin bu krizinin içerisinde, teorik bir yenilenme yoluyla bu krizin içinden çıkılması için yazdı. Şimdi aynı kriz, Sovyetler Birliği'nin ve Doğu Avrupa'da sosyalist devletlerin yıkılması, insan yığınlarının dünyanın dört bir yanında kapitalist üretim biçiminin krizi ve ona eşlik eden başka krizler karşısında içinde yaşadıkları sefaleti, itibarsızlaşmayı, güvencesizliği ve tecriti teskin etmesi için yüzlerini faşist partilere ve faşist şeflere dönmesiyle daha da şiddetli biçimde gösteriyor kendisini. Eşanlı olarak ekolojik felaketin yerküre üzerindeki yaşam için oluşturduğu tehdidi görmezden gelmek olanaksızlaşıyor. Dünyanın gidişatını devrimci bir müdahaleyle değiştirmek istiyorsak, Marksist teorinin içinde bulunduğu krizden kurtarılması, Marksizmin durmaksızın teorik olarak yenilenmesi, vülger yaklaşımların ondan uzaklaştırılması gerekiyor. Althusser'in teorik pratiğini harekete geçiren de büyük ölçüde bu ihtiyaçtı ve Marksizme musallat olan burjuva ideolojilerinin defedilmesiydi. Teorik Bakış'ın bu sayısı bu ihtiyaca yönelik olarak ve burjuva ideolojilerinden kurtarılmış bir Marksizm için Althusser'in düşüncesi ve onun eleştirisi vasıtasıyla mütevazı bir teorik katkıda bulunmayı amaçlıyor; çünkü Benjamin'in altıncı tezinde söylediği gibi, düşman muzaffer olduğunda ölüler bile güvende olmayacaktır ve düşman zafer kazanmayı kesmiyor.
