Gulam Hüseyin Sâedi TOP’un arka planında, İran’da Meşrutiyet’e geçişin sancılı dönemini ele alır. Roman, Kazakların topu Muvel’de bir tepeye çıkarmasıyla başlar. Korkan köylüler mağaralara saklanırken ana karakter Haşim Hoca, kendi çıkarlarının peşinde iki taraflı, tehlikeli bir oyuna kalkışır. Kazaklar, obalılar, hoca ve köylülerle oradan oraya taşınan top; oynanan oyunların, değişen hedeflerin ve tarihsel çerçevede İran’da meşrutiyeti yok eden totaliter güçlerin metaforudur. Nihayet hocanın çevirdiği dümenleri fark eden köylüler birleşerek topu ele geçirir. Sâedi, çekilen eziyetlere neden olan hocaya halk eliyle topu doğrulturken, halka da birlik olmadan sonuca ulaşılamayacağını söylemek ister.
Sâedi’nin tarihi bir olayı, büyülü gerçekçiliği kullanarak sanatsal bir ürüne dönüştürdüğü Top, İranlı aydın ve sanatçılar için de her dönem referans verilen eserlerin başında yer alır.
Bir toplumun sanatı, o toplumun tarihinin gerçek tanığıdır. Gulam Hüseyin Sâedi top - lumsal olaylara, değişimlere ve siyasi meselelere hızla tepki verir, onları sanatsal form - lara aktarırdı. Nesim Haksar
- “Sâedi Sâedi’yi Anlatıyor”
