13. - 15. Yüzyıllar
Modern zamanlara kadar İslam toplumlarında yerleşik bir derviş imajı vardı. Bu çalışma bir yandan bütün çeşitliliğine rağmen dervişlerin genel bir tipolojisini kurmaya çalışırken diğer yandan da onların bir parçası oldukları toplum tarafından nasıl algılandıklarını, toplumla hangi düzlemlerde ilişki kurduklarını ortaya çıkarmaya çalışıyor. Farklılaşan derviş tipleri alt kategoriler olarak değerlendiriliyor: şehirli, ilim ehli, zahid, gezgin, aşık, fakir, meczup, Türkmenler arasındaki toprağa bağlı dervişler, babalar ve nihayet Türk fetihlerine eşlik eden kolonizatör ya da çok uygun bir tabirle gazi-dervişler… Hayata ve topluma mesafeli duran dervişler kendilerini adeta topluma adamışlardı. Şüphesiz toplumla ilişkilerinde bu adanmışlığın belirleyici bir etkisi vardı. En azından söz konusu ilişki bir çeşit karşılıklılık içeriyordu. Toplumun artı ürünüyle beslenen ama bunun karşılığında görünür görünmez pek çok toplumsal işlev gören bir karşılıklılık. Resul Ay Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesi. Selçuklu ve Beylikler döneminde Anadolu’da sosyal ve kültürel hayat konusunda çalışmalar yapıyor.
