Enerji iletim sistemleri, enerji üretim sistemleri (santraller) ile enerji dağıtım sistemleri (mesken ve sanayi yükleri) arasındaki bağlantıları gerçekleştirmektedir. Ülkemizdeki enerji iletiminde kullanılan gerilim seviyeleri 154 kV ve 400 kV’dur; 66 kV’luk hatların ise çoğu 33 kV’a dönüştürüldüğü için Türkiye genelinde az miktarda 66 kV’luk hat kalmıştır.
36 (34.5) kV ve daha düşük gerilimli hatlar ise enerji dağıtım hatlarıdır.
Ülkemizde enerji iletim sistemleri ile ilgili kamu kuruluşu olan Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi’nin (TEİAŞ) en son (2018 yıl sonu) verilerine göre, ülkemizdeki 154 kV’luk ve 400 kV’luk enerji iletim hava hatlarının uzunlukları, sırasıyla 44,369 km ve 23,159 km’dir. 154 kV’luk direklerin toplam sayısı 99,558, 400 kV’luk direklerin toplam sayısı ise 52,794’dür. 154 kV’luk 621 merkezde toplam 1432 adet transformatör bulunmaktadır ve toplam kurulu güç 100,685 MW’dır. 400 kV’luk 108 merkezde toplam 353 adet transformatör bulunmaktadır ve toplam kurulu güç 70,652 MW’dır.
2020 Aralık sonu itibariyle, ülkemizin toplam santral kurulu gücü 94,801 MW ve toplam elektrik enerjisi üretimi 305,168 GWh’dir.
Enerji iletiminin çok büyük bir bölümü “hava hatları” ile yapılmaktadır. Hava hatlarının üç temel bileşeni ise direkler (temel ile birlikte), iletkenler ve izolatörlerdir. İzolatörler hava hatlarının birim yapım maliyeti (TL/km) içinde oldukça önemli bir paya sahiptir; bu pay gerilim seviyesine, direğin geometrisine, demet iletken sayısına, bölgenin topoğrafik ve meteorolojik özelliklerine bağlı olarak değişebilmektedir. Devreye alınan iletim hava hatlarının yıllık bakım maliyeti içinde de izolatörlerin payı oldukça yüksektir.
“Yüksek gerilim izolatörleri”, konusu elektrik enerji/güç sistemleri ve yüksek gerilim tekniği kitaplarında bölüm (chapter) veya alt bölüm olarak yer almaktadır. İngilizce literatürde “izolatör başlıklı” çok az sayıda kitap bulunmaktadır (Looms, 1990; Gorur et al., 1999; Vosloo et al., 2004; Richardson, 2011; Papailiou-Schmuck, 2013); Türkçe literatürde ise hiç yoktur.
Toplam altı bölümden oluşan kitapta, hem enerji iletim hem de enerji dağıtım hava hatlarının çok önemli bileşenleri olan izolatörler çeşitli yönlerden ayrıntılı olarak incelenmiştir.
Kitap, Türkçe literatürde izolatörler ile ilgili boşluğu doldurması; malzeme, test, proje/tasarım ve işletme konularını bir bütün olarak kapsaması düşünülerek hazırlanmıştır.
Yüksek Lisans ve Doktora tez danışmanımız olan, bugüne kadar bilgilerinden ve önerilerinden her zaman yararlandığımız, İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi öğretim üyelerinden değerli hocamız Prof. Dr. Nesrin TARKAN’a teşekkür etmeyi bir borç biliriz.
Kitabın Elektrik Mühendisliği Bölümlerindeki öğrencilere, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümlerindeki öğrencilere ve izolatörler konusunda çalışan mühendislere/teknik elemanlara yararlı olmasını dileriz.
İrfan GÜNEY Selim AY
