XIX. yy'ın sonlarında, Rusya Müslümanları/Türkleri, Rusya'nın değişik yerleşim birimlerinde, farklı yasal ve idari statülere tabi olarak yaşamaktaydılar. Aynı etnik köken ve aynı dine sahip olmalarına rağmen iletişimin çok kısıtlı olması nedeniyle birbirlerinden habersizdiler. Şiveleri farklı,eğitim seviyeleri oldukça düşüktü. Böyle bir ortamda İsmail Gaspıralı, gazetesi Tercüman vasıtasıyla dil birliiği ve temel eğitimde ilk adımları atarak koyu bir taassup, asimilasyon gibi engellere rağmen Rusya Müslümanların uyanmasında ve siyasi kimlik kazanmasına büyük rol oynadı. Rus-Japon savaşının sonuçları Rusya içindeki huzursuzluğu ziyadesiyle arttırmıştı. İmparator II. Nikola 1905 ihtilalinin şiddetini azaltmak maksadıyla ödün vermeye başladı. Çeşitli hak ve hürriyetler tanınmasının yanı sıra rejim değişikliğine de gidildi. Bu değişim sürecinde Rusya Müslümanları yaptıkları üç büyük toplantı sırasında iyi ve kötü yönleriyle birbirlerini tanıma fırsatını buldular ve Müslüman ittifakını tesis ederek ilk defa siyaset platformunda seslerini duyurmaya başladılar. Rusya Müslümanlarının başta eşitlik ve hürriyet olmak üzere isteklerinin çoğuna olumlu cevap verildi. İnkılabın ilk döneminde, Ruslar ile Müslümanlar arasında hukuki ayrımları kalktı. Rusya Müslümanları, Ruslarla eşit haklara sahip Rusya vatandaşları olarak haklarını arama ve savunma çabası içine girdiler. Her üç Duma'da Müslüman fraksiyonunu teşkil ederek dini, iktisadi, kültürel ve siyasi istekleri tek elden takibe başladılar. Ancak vatandaş eşitliği din ve eğitim sorunları dışındaki konularda hükümetle anlaşmaları mümkün olmadı. Özellikle toprak meselesinde çözüm gerçekleşmediği için referandum bahane edilerek I. Duma,solcuların inkilap faaliyetleri bahane edilerek II. Duma kapatıldı. Bundan sonraki siyasi hayatta geriye dönüş başladı ve III. Duma'dan itibaren sağ görüşlüler siyasete hakim oldu. 1905-1907 sürecinde toprak ve göç konusunda başaı sağlanamamasına rağmen Rusya Müslümanları için en büyük kazanç, milli bir kimliğin kazanılması, yasal olarak vatandaş eşitliğine kavuşulması ve kısmen de olsa sosyo-kültürel avantajlara sahip olunmasıydı. Okuyacağınız bu kitap Rusya Müslümanların siyasi kimlik kazandıkları ve siyasi açıdan en aktif oldukları bu dönem hakkında hiçbir yerde yayınlanmayan orjinal bilgileri içermektedir.
