Bir Yakınsama Analizi, 1950 - 2011
Küresel eşitsizlik, son yıllarda üzerinde tartışılan ve araştırma yapılan önemli konulardan biridir. Ülkeler arasındaki farklılıkların derinleştiğine dair çeşitli bulgulara rağmen, egemen iktisat anlayışında eşitsizliklerin azaldığı veya azalacağına dair önemli bir literatür bulunmaktadır. Nitekim neo-liberal iktisatçılar serbest ticaretin ve rekabetçi piyasa yapılarının yoksul ülkelerin yararına olacağını ve bu ülkelerin karşılaştırmalı üstünlüğe göre dünya sistemine entegre olmalarının zengin ülkelerle aralarındaki farkın kapanmasına yardımcı olacağını iddia etmektedir. Ancak bir ülke içinde bireyler veya bölgeler arasında eşitsizlikleri artıran serbest piyasa mekanizmasının, ülkeler arası eşitsizlikte hangi yönde etkide bulunacağı her yönüyle tartışmaya açık bir konudur.
Aynı şekilde son yıllarda iktisadi büyüme literatüründeki popüler konulardan biri de, neo-klasik varsayımlara dayanan büyüme modellerinin öngördüğü yakınsama hipotezidir. Bu hipoteze göre, sermayenin azalan verime tabi olması, sermayenin bol olduğu zengin ülkelerin daha düşük büyüme oranları göstermesine sermayenin kıt olduğu yoksul ülkelerin ise daha yüksek oranda büyümesine neden olmaktadır. Bu durum uzun dönemde, yoksul ülkelerin daha hızlı büyüyerek zengin ülkeleri refah açısından yakalayacağı şeklinde yorumlanmaktadır. Ancak yeni (içsel) büyüme teorileri, teknolojik gelişmelerin daha çok sermayenin bol olduğu zengin ülkelerde ortaya çıktığına işaret ederken, ülkeler arasındaki farklılıkların geçici değil kalıcı olabileceğine de dikkat çekmektedir.
Küresel eşitsizliğin anlaşılması açısından çalışmanın birinci bölümünde ülkeler arasındaki farklılık kişi başına gelir bağlamında ortaya konmaya çalışılmıştır. Yine bu bölümde Sanayi Devrimi’nden sonra Batı Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nin dünyanın geri kalanından nasıl ayrıştığı ve II. Dünya Savaşının ardından ülkeler arasındaki eşitsizliğin nasıl belirginleştiği veriler ve grafikler yardımıyla gösterilmiştir. Ayrıca bu bölümde ülkeler arasındaki gelir farklarının azalması için bir çözüm olarak sunulan iktisadi büyüme kavramı tartışılmış ve ülkeler arasında yakınsama öngörüsünün çıkarıldığı Solow büyüme modeli tanıtılmıştır. Bu bölümümde son olarak kalkınma iktisadındaki yoksul ülkelerin nasıl gelişebileceğine dair çeşitli görüşlere yer verilmiştir.
Neo-klasik büyüme modellerinin öngördüğü yakınsama hipotezi (ve yakalama tezi) kitabın ikinci bölümünde ele alınmıştır. Öncelikle yakınsama ile ilgili tanımlara yer verilerek kavramın daha iyi anlaşılmasına çalışılmıştır. Daha sonra yakınsama hipotezinin testi için geliştirilen yatay-kesit, zaman serisi ve panel veri analizi içeren çeşitli ekonometrik yöntemler tanıtılmıştır. İkinci bölümde son olarak yakınsama hipotezinin testine yönelik uygulama içeren çalışmalar içerdikleri yöntemlere göre bir sınıflandırmaya tabi tutularak özet halinde sunulmuştur.
Üçüncü bölümde 1950-2011 dönemi için yakınsama hipotezinin testi farklı yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmiş ve küresel eşitsizliğin zaman içinde gösterdiği değişim çeşitli indeksler yardımıyla araştırılmıştır. Analiz için yatay-kesit yöntemlere ek olarak, zaman serisi yöntemler de kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca son yıllarda araştırmacılar arasında popüler olan panel veri analizi yöntemlerinden dinamik panel veri tahminine de yer verilmiştir. Uygulama aşamasında farklı yöntemlerin kullanılmasındaki amaç, bir analiz yönteminden elde edilen sonuçtan yola çıkarak genel sonuçlara varmak yerine, farklı yöntemlerden elde edilen bulgulardan yola çıkarak genel bir sonuca ulaşmaya çalışmaktır. Üçüncü bölümde son olarak, küresel eşitsizliğin (ya da ülkeler arasındaki gelir farklılığının) zaman içinde gösterdiği değişim çeşitli eşitsizlik indeksleri ile araştırılmış ve böylece ülkeler arasındaki farklılıkların geçmişten günümüze kadar izlediği trend hakkında genel bir fikir verilmeye çalışılmıştır.
