GÖĞE SIÇRAYABİLEN BİR OZAN
Türkiye'de, öteden beri, kökenleri, kültürleri, dilleri, bizden çok ayrı birçok ülkenin edebiyatıyla, sanatıyla yakından ilgileniriz. Bu, kuşkusuz, olumlu ve gerekli bir ilgidir. O arada Rus edebiyatını, sanatını da yakından tanırız. Ama eski Sovyetler Birliği'ndeki Türkler'in kültür yaşamına, edebiyatına, sanatına yüzyıllarca uzak kalmışız. Dil bağımız bile büyük ölçüde kopmuş, ortak tarihimiz geçmişin karanlığına gömülmüş, Batı'yla Doğu'yu uzun yıllar ayıran «Demir Perde»den Berlin Duvarından da daha kalın bir duvarı kendi aramıza kendi ellerimizle örmüşüz. Şimdi o duvarı yıkma zamanıdır, değişik ülkelere dağılmış Türkler arasında kültür bağlarını yeniden canlandırma zamanıdır. Buna öncülük görevi yazarlara, sanatçılara, özellikle de ozanlara düşer. Çünkü, bir düşünürün dediği gibi, şiir insanlığın ana dilidi. Üstelik Türkler için şiir, başta gelen düşünme, algılama ve anlatma aracıdır. O nedenle Türklerde halk şiiri çok gelişmiştir. Orta Asya'dan, Kafkaslar'dan Anadolu'ya, Anadolu'dan Balkanlar'a kadar uzanan bölgedeki Türklerin, Allah korkusuna değil, Allah sevgisine dayanan ve bu sevgiyi insana da yansıtan aydınlık, hoşgörülü ve birleştirici İslam tasavvufuna en büyük katkı da halk ozanlarından gelmiştir. Onun için değişik ülkelere dağılmış Türkler arasındaki kültür bağını ve dayanışmayı güçlendirmenin belki de ilk adımı, biribirinin şiirini tanımak olabilir Değerli Özbek şairi Muhammed Salih'in şiirlerinin Türkiye Türkçesinde yayınlanmasını bu açıdan sevinçle karşılıyorum. Batı'da politikacı ozanlara pek rastlanmaz; ama Doğu'da, özellikle de Türk ülkelerinde, politikacılar, devlet adamları, hükümdarlar arasından pek çok büyük ozan da çıkmıştır. Örneğin Osmanlı padişahları arasında değerli ozanlar vardır. Hataî mahlasıyla yazan, Şah İsmail de, hükümdarlığının yanı sıra, büyük bir ozandı. Özbek Ozanı Muhammed Salih, Türk politikacı ozanlarının çağımızdaki üstün bir örneğidir. Muhammed Salih, hem Özbek Türkleri'nin önemli bir ozanı, hem de Özbekistan'ın ana muhalefet partisi olan Erk Partisinin genel başkanıdır. Muhammed Salih, şiirlerini baskı dönemlerinde yazmıştır. Bugün de Özbekistan'da baskı ortamı bir ölçüde sürmektedir. Fakat usta ozanların şiir dili, en ağır baskılar altında bile özgürlük ışığını yanar tutabilir. Muhammed Salih de değişik baskı rejimleri altında özgürlük ışığını şiir dilinde yanar tutmayı başarmış bir ozandır.
Bir politikacı olarak Muhammed Salih ve onunla birlikte Özbekistan'da demokratikleşme hareketine öncülük eden arkadaşları bugün hâlâ, bir bakıma, yerden yere vuruluyorlar. Ama Muhammed Salih, bu baskılara, kendi şiir dilinde, «Eğer hiç kimse beni yere vurmasaydı, Göğe nasıl sıçrayabilirdim, diye meydan okuyabilen bir politikacıozandır. Ozan olarak o zaten göğe sıçramıştır; inanıyorum ki, önderlik ettiği demokrasi ve özgürlük hareketinin de göğe sıçrayacağı günler yakındır.
Bülent ECEVİT
Ekim 1994
