el-İsabe fi temyizi's-sahebe
İbn Hacer el-Askalânî’nin el-İsâbe fî temyizi’s-sahâbe adlı eseri İslam ilimler tarihinde sahabe bilgisi konusunda telif edilen kitapların zirvesi konumundadır. Gerek dayandığı kaynakların muhteşem zenginliği ve gerekse Askalânî’nin izlediği özgün telif yöntemi esere İslam dünyasında haklı bir şöhret ve otorite kazandırmıştır. El-İsâbe’ye daha sonraki dönemlerde ekler yazılmamış olması kapsamı ve veri tabanının tatmin edici boyutlarda olduğunun önemli bir göstergesidir. Eserde sahâbîlerin tam adı, soyu, kabilesi, aşireti, doğum ve ölüm tarihi belirtilmekte, kişilerin sahâbî olduğunu ortaya koyan yönleri çeşitli kaynaklardan bilgiler eşliğinde verilmekte ve nihayet bu zatların hadis ilmindeki yeri ve önemi ortaya konmaktadır.
Çeşitli ikmal ve tashih aşamalarından geçerek, yazılışı kırk yıl sürmüş olan bu dev eser, her biri kendi içinde alfabetik olan dört bölüm halinde tertip edilmiştir. Her harfin birinci bölümü, sahâbî oldukları hem kendi rivayetleri, hem de başkalarının rivayetleri sayesinde bilinen sahabeye ayrılmış; ikinci bölümde, sahâbîlerden Asr-ı Saadet’te dünyaya gelmiş olan erkek ve kız çocuklara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde zikredilen şahıslar, hem Cahiliye dönemini, hem de Asr-ı Saadet’i birlikte idrak etmiş ve fakat Allah Resûlü (s.a.v) ile görüştüğüne dair delil olmadığı için sahâbî sayılmayan muhadramlardan oluşmaktadır. Dördüncü bölümde ise sahabe isimlerine dair eserlere hata ile sokulan ve sahâbî olduklarından söz edilen şahıslara yer verilmiştir. Eserin en özgün kısmı sayılması gereken bölümde müellif bu yeni bilgileri ilim ehlinin benimsediği bir üslupla ve delilleriyle ortaya koymuştur. Bizzat müellifinin de ifade ettiği gibi bu bölüm, sahabe konusunda kitap yazan önceki yazarların hiç ele almadıkları mühim bir konudur.
Bütün bu yönleri göz önüne alındığında esere ansiklopedik bir “Ashâb-ı Kirâm’da Kim Kimdir?” kitabı denilebilir. Müellifin el-İsâbe’ye sonradan eklediği “Künyeler” ve “Hanım Sahâbîler” bablarının neşri bilahare düşünülmektedir.
