Kavram Uygulama Örnekleri ve Türkiye
Bu kitap, Asya-Tipi Üretim Tarzı kavramının doğuşunu, gelişimini ve dönüşümünü tarihsel olarak incelemektedir.
Marx’ın ve Engels’in mektuplaşmaları ile doğan, Marx’ın gazete yazıları ve Marx’ın ve Engels’in eserleri ile gelişen Asya-Tipi Üretim Tarzı kavramı, XX. yüzyılın ilk yarısında (1920-1934) Çin ve Sovyetler Birliği merkezli olmak üzere politik ve eyleme dönük yönleri (devrim strateji ve taktikleri), XX. yüzyılın ikinci yarısında (1964-1981) ise Fransa’da kavramın belirli medeniyetlere, imparatorluklara ve ülkelere (uygulama örnekleri) uygulanarak teoriye dönük yönleri ile tartışıldı.
Türkiye’de Asya-Tipi Üretim Tarzı konusunun serüveni, 1965-1985 yılları arasını kapsamaktadır. 1965-1971 yılları arasını kapsayan dönem, Türkiye’de Asya-Tipi Üretim Tarzı araştırma ve tartışmalarının “çekirdek zamanı” idi. Bu dönemde kavram, üç eksende tartışıldı: 1) Az-Gelişmişlik Süreci, 2) Osmanlı İmparatorluğu’nun Toplum Yapısı ve 3) Devrim Strateji ve Taktikleri. 1971-1985 yılları arasını kapsayan dönem ise Asya-Tipi Üretim Tarzı araştırma ve tartışmalarının “geniş zamanı” idi. Bu dönemde kavram, Osmanlı İmparatorluğu’nun Toplum Yapısı ekseninde tartışıldı. Asya-Tipi Üretim Tarzı üzerine yapılan tartışmalar 1980’li yıllardan itibaren söndü.
Bu konuya Türkiye, Fransa’da yapılan araştırmalar ve tartışmalar aracılığıyla dahil olmuştu. Fransa’da Asya-Tipi Üretim Tarzı’nın incelendiği çerçeve ve kapsam, Türkiye’deki tartışmalara nasıl yansıdı? Türkiye’de kavram ne zaman ortaya çıktı, nasıl ele alındı ve hangi boyutlarıyla incelendi? Bu tartışmanın, günümüze kalan düşünsel tortusu ne oldu? Asya-Tipi Üretim Tarzı yaklaşımının sonuçları tartışmaya açık olmasına rağmen uğraştığı sorular / sorunlar güncelliğini korumaktadır.
Dr. Soner Kavuncuoğlu
