Köl Tigin ve Bilge Tonyukuk
Türk tarihi ve kültürü araştırmalarında Göktürk dönemi özel bir yer tutar. Hem öncekidönemlerin aydınlatılması hem de sonraki dönemlerin daha iyi anlaşılabilmesi Göktürk dönemininiyi bilinmesine bağ-lıdır. Göktürk dönemi denildiğinde ilk akla gelenler Bilge Kağan, Köl Tigin veBilge Tonyukuk’tur. Bilge Kağan Türk milleti için bütün gücüyle çalışmış ve milletinin güveninikazanmış bir model şahsiyettir. Bu hususta kendisi "Türk milleti için gündüz oturmadım,gece uyumadım” derken, Çin kaynaklarında da "Bilge Kağan milletini sever, Türkler deondan memnundur” sözleri onun şahsiyetini ortaya koymaktadır. Köl Tigin ise, Bilge Kağanıtahta çıkartan ve hep onun destekçisi olan, kahramanlığıyla ön plana çıkmış bir şahsiyettir.Mücadele ruhu Bilge Kağan tarafından "Hücum ettiğini, Türk beyleri hep bilirsiniz” sözleriyleaçıklanmaktadır. Bilge Tonyukuk zekiliği, planlamacı kişiliği ve askeri işlerdeki bilgisiyle önemli birdevlet adamıdır. Çin kaynaklarında "Tonyukuk otoriter, hakim ve kurnazdır” denilmek suretiyleonun karakter tahlili yapılmaktadır.
