Türkiye’de vergi uyuşmazlıkları esas olarak vergi hukuku, usul olarak idari usul hukuku ile vergi usul hukuku, yargısal olarak da idari yargılama hukukunun kesiştiği bir alanda çözüme kavuşturulmaktadır. Buna bir de söz konusu hukuk dallarının etkileşim halinde olduğu diğer hukuk dallarının (medeni hukuk, medeni yargılama hukuku, borçlar hukuku, ticaret hukuku, ceza hukuku gibi) usul ve esasları dâhil edilmesi halinde, ortaya büyük ve karmaşık bir yapı çıkmaktadır. Bu yapıya “Vergi Yargılama Hukuku” diyoruz. Bu adlandırma iddialı olmanın ötesinde günümüzde artık bir gereklilik ve aynı zamanda pratik bir kolaylıktır.
Vergi yargılaması söz konusu ayırıcı ve kapsayıcı özelliğine rağmen; idari yargılama hukukunun bünyesinde büyüyüp gelişmiştir. Doğal olarak vergi yargılamasında kullanılan birçok kurum ya doğrudan idari yargılamadan iktibas edilmiş ya da dönüştürülmüştür. Ancak vergi yargılamasının, öz itibariyle idari yargılamadan farklı özellikler arz etmesi, idari yargılama hukukunda yer alan bazı müesseselerin bu bakış açısıyla incelenmesini artık kaçınılmaz bir gereklilik haline getirmiştir. Dolayısıyla bu kitap, öz ile biçimi daha fazla birleştiren daha etkin bir vergi yargısının inşası için kaleme alınmıştır. İdari yargılama hukuku kavramlarının vergi terminolojisi ile ifade edilmesi ve böylece vergi uyuşmazlıklarının çözümüne yönelik özellik arz eden kavram ve müesseseleri diğer alanlardan devşirmek veya ödünç almak yerine, vergi yargılamasının kendi inşa süreçlerini temellendirmesine katkı sunmak istenmiştir. Vergi yargılama hukukunun disiplinler arası özelliği dikkate alınarak kendi usuli alt yapısını oluşturma sürecine, uygulamayı ve teoriyi birleştirerek bir katkı sağlamak ise çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır.
Vergi uyuşmazlıklarının yargısal açıdan çözüme kavuşturulmasının yargılama usulüne ilişkin ilk aşaması olan ilk inceleme ve ilk inceleme üzerine verilen kararların niteliği kanaatimizce, hedeflenen amaç için üzerinde durulması gereken ilk konudur. Dolayısıyla bu konu idari yargı reformundan bu yana oluşan teorik ve pratik birikim bir arada incelenerek vergi yargılama hukukunda ilk inceleme anlatılmaya çalışılacaktır.
